Indonezja - czy potrzebna jest wiza? Poradnik dla turystów.

Wprowadzenie – Wizy Indonezja: co warto wiedzieć?

Dla kogo jest ten poradnik?

Ten przewodnik powstał z myślą o polskich turystach planujących wyjazd do Indonezji – zarówno na krótki urlop na Bali, jak i dłuższe podróże po Jawie, Sulawesi czy Papui. Znajdziesz tu aktualne informacje o wizach turystycznych (Visa on Arrival, e-VOA), dłuższych pobytach (B211A), podróżach służbowych (D212), a także praktyczne wskazówki dotyczące przedłużeń, kosztów, wymogów wjazdowych i najczęstszych błędów.

Najważniejsze informacje w pigułce

Polacy wjeżdżający do Indonezji w celach turystycznych zwykle korzystają z Visa on Arrival (VoA) lub e-VOA na 30 dni z możliwością jednorazowego przedłużenia do 60 dni łącznie. Ruch bezwizowy nie obowiązuje dla obywateli Polski. Przed podróżą sprawdź ważność paszportu (min. 6 miesięcy), bilet wyjazdowy z Indonezji oraz rozważ wykupienie ubezpieczenia. Na Bali od 2024 roku obowiązuje opłata turystyczna.

Uwaga na częste zmiany przepisów i źródła oficjalne

Regulacje imigracyjne w Indonezji potrafią zmieniać się dynamicznie. Zanim kupisz bilety i złożysz wniosek, zweryfikuj zasady na oficjalnych witrynach: molina.imigrasi.go.id (e-VOA), imigrasi.go.id (komunikaty Dyrekcji Generalnej Imigracji) oraz na stronie Polak za granicą MSZ. W tym poradniku podajemy praktyczne i aktualne na bieżąco informacje, jednak ostateczne brzmienie przepisów zawsze znajduje się w źródłach urzędowych.

Czy Polacy potrzebują wizy do Indonezji?

Ruch bezwizowy – czy obowiązuje dla Polaków?

Po pandemicznych zmianach Indonezja nie przywróciła ruchu bezwizowego dla większości państw spoza ASEAN. Obywatele Polski potrzebują wizy już na krótkie, turystyczne pobyty. Najprostszą ścieżką jest Visa on Arrival (VoA) po przylocie lub jej elektroniczny odpowiednik e-VOA uzyskiwany online.

Wiza on Arrival (VoA) i e-VOA – podstawowe opcje dla turystów

VoA/e-VOA to rozwiązania zaprojektowane dla krótkich wizyt. Zapewniają 30 dni pobytu z możliwością jednorazowego przedłużenia o kolejne 30 dni. Różnią się momentem uzyskania (na miejscu vs. online przed wylotem), ale warunki pobytu są identyczne.

Kiedy wymagana jest inna wiza niż turystyczna?

Jeśli chcesz zostać dłużej niż 60 dni lub Twój cel nie jest czysto turystyczny (np. spotkania biznesowe, badania, wolontariat, praca, nauka, dołączenie do rodziny), rozważ odpowiednie kategorie: B211A (wizy wizytowe), D212 (wielokrotnego wjazdu – business), albo pozwolenia pobytowe KITAS/KITAP. Na wizie turystycznej nie wolno pracować ani podejmować działalności zarobkowej.

Rodzaje wiz do Indonezji – przegląd i zastosowanie

Typ wizy/pozwolenia	Cel	Okres pobytu	Możliwość przedłużenia	Opłata urzędowa (orientacyjnie)
VoA / e-VOA	Turystyka, odwiedziny	30 dni	Tak, +30 dni (raz)	Rp 500 000 (także przedłużenie Rp 500 000)
B211A (single entry)	Turystyka/social/business (bez pracy)	60 dni	Tak, zwykle do 180 dni łącznie	ok. Rp 2 000 000 (warianty różnią się)
D212 (multiple entry business)	Wielokrotne podróże służbowe	Do 60 dni na wjazd	Wielokrotne wjazdy w okresie ważności (np. 12 mies.)	ok. Rp 3 000 000
KITAS / KITAP	Praca, nauka, rodzina, emerytura	Wielomiesięczne/lata	Tak (zgodnie z kategorią)	Zależnie od kategorii i sponsora

Wiza turystyczna: Visa on Arrival (VoA) i e-VOA – na 30 dni

VoA/e-VOA to najprostsza droga dla urlopowiczów. To ten sam typ wizy, różni je sposób uzyskania: e-VOA online przed podróżą, VoA – po przylocie na lotnisku/porcie. Maksymalny pobyt: 30+30 dni. Wiza jednokrotnego wjazdu – opuszczając kraj, „zużywasz” ją.

Wizy wizytowe B211A (turystyka, social, business) – do dłuższych pobytów

B211A to wiza single entry dla osób potrzebujących dłuższego pobytu bez wykonywania pracy. Zwykle wydawana na 60 dni z możliwością przedłużeń (z reguły do 180 dni łącznie). Wymaga sponsora w Indonezji (osoba/instytucja) i spełnienia dodatkowych warunków (np. środki utrzymania).

Wiza wielokrotnego wjazdu D212 (business) – dla podróży służbowych

D212 służy osobom odbywającym cykliczne wizyty biznesowe (spotkania, negocjacje, konferencje), bez podejmowania pracy w Indonezji. Zwykle ważna do 12 miesięcy, każdorazowy pobyt do 60 dni, wymaga indonezyjskiego sponsora.

Dłuższe pobyty: KITAS/KITAP (praca, nauka, łączenie rodzin) – zarys

KITAS (czasowe) i KITAP (stałe) to pozwolenia pobytowe dla pracowników, studentów, członków rodzin obywateli/posiadaczy KITAS, a także tzw. retirement (emerytura – zwykle od 55 lat). Wymagają formalnego sponsora (pracodawca, uczelnia, rodzina) i procedury rozpoczynanej zwykle przed wylotem (VITAS → KITAS).

e-VOA Indonezja – jak wyrobić online krok po kroku

Gdzie złożyć wniosek: oficjalny portal (molina.imigrasi.go.id)

Jedynym oficjalnym kanałem jest molinа.imigrasi.go.id (Molina – Ministerstwo Prawa i Praw Człowieka). Uważaj na nieoficjalne strony pobierające dodatkowe opłaty. Konto założysz podając e-mail i tworząc hasło; weryfikacja następuje poprzez link aktywacyjny.

Wymagane dokumenty i dane (paszport, zdjęcie, bilet wyjazdowy)

• Paszport ważny min. 6 miesięcy w dniu wjazdu, skan strony biometrycznej (czytelny, bez odblasków).
• Zdjęcie (portret na jasnym tle) – zgodnie z wymogami systemu.
• Bilet wyjazdowy z Indonezji (lot/morski/lądowy) w ciągu 30 dni od przylotu lub plan przedłużenia.
• Adres pobytu (pierwszy hotel, willa) i dane kontaktowe.
• Karta płatnicza (Visa/Mastercard; czasem akceptowane są też inne metody).

Opłaty i metody płatności; potwierdzenie i pobranie e-VOA

Opłata za e-VOA to Rp 500 000 (+ ewentualne niewielkie opłaty operatora płatności). Płatność kartą przebiega online; po akceptacji wniosek jest zwykle zatwierdzany szybko, a zezwolenie możesz pobrać jako PDF/QR. Wydrukuj e-VOA lub zachowaj offline w telefonie na kontrolę graniczną.

Czas rozpatrzenia, ważność wizy i okno wjazdu

Większość e-VOA jest wydawana w ciągu kilku minut–kilku godzin. Od momentu wydania masz zwykle do 90 dni na wjazd. Po przekroczeniu granicy e-VOA staje się pobytem na 30 dni. Jeśli planujesz dłużej, zaplanuj przedłużenie przed upływem ważności.

Visa on Arrival na lotnisku/porcie – procedura po przylocie

Gdzie dostępna jest VoA: główne lotniska i przejścia

VoA kupisz na większości głównych przejść granicznych: Jakarta (CGK), Denpasar/Bali (DPS), Surabaya (SUB), Yogyakarta (YIA), Medan (KNO), Makassar (UPG), Manado (MDC), Balikpapan (BPN), Lombok (LOP), a także w portach Batam, Bintan i kilku innych. Zawsze sprawdź aktualną listę na imigrasi.go.id.

Jak wygląda proces na miejscu: opłata, stempel, kontrola graniczna

1. Po wyjściu z samolotu kierujesz się do Visa on Arrival counter.
2. Wnosisz opłatę (Rp 500 000; zwykle karty i gotówka IDR), otrzymujesz kupon/kwit.
3. Z kuponem przechodzisz do kontroli paszportowej, gdzie urzędnik wkleja/aktywuje wizę i wbija stempel.
4. Kontrola bagażu i elektroniczna deklaracja celna (e-CD), jeśli nie wypełniłeś jej przed przylotem.

VoA vs e-VOA – co wybrać i kiedy?

e-VOA skraca czas po przylocie i zmniejsza ryzyko problemów z płatnością na lotnisku – polecana w sezonie i przy krótkich przesiadkach. VoA jest wygodna, gdy zakup online był niemożliwy lub wylot jest natychmiastowy. Warunki pobytu i koszt są takie same.

Wymagania przy wjeździe do Indonezji

Ważność paszportu, bilety powrotne/onward i środki finansowe

Paszport musi być ważny co najmniej 6 miesięcy w dniu wjazdu i mieć wolne strony. Linia lotnicza i imigracja mogą poprosić o bilet wyjazdowy oraz potwierdzenie rezerwacji noclegu i środków na pobyt. Brak biletu często skutkuje odmową wejścia na pokład lub problemami na granicy.

Ubezpieczenie podróżne, kwestie zdrowotne i formularze wjazdowe

Ubezpieczenie nie jest formalnie wymagane, ale zdecydowanie zalecane (koszty leczenia, sporty wodne, NNW). Po pandemii zniesiono większość wymogów zdrowotnych, jednak zaleca się aktualne szczepienia rutynowe i profilaktykę chorób tropikalnych. Celną e-deklarację (e-CD) wypełnij online na kilka dni przed przylotem i przygotuj kod QR.

Podróż z dziećmi i nieletnimi; różne dokumenty podróży

Dzieci potrzebują własnych paszportów i osobnych wiz (VoA/e-VOA). W przypadku podróży z jednym rodzicem linie lub pogranicze mogą wymagać zgody drugiego rodzica (po angielsku). Jeśli dziecko ma inne nazwisko, miej przy sobie akt urodzenia lub dokument potwierdzający relację.

Koszt wizy do Indonezji – opłaty i dodatkowe wydatki

Ceny: VoA/e-VOA; przedłużenie; B211A i D212

• VoA/e-VOA: Rp 500 000 (ok. 30–35 USD); przedłużenie: Rp 500 000.
• B211A (single entry): opłata wizowa zwykle ok. Rp 2 000 000 (różnice zależnie od trybu/sponsora).
• D212 (multiple entry business): około Rp 3 000 000.

Uwaga: Kursy i opłaty mogą się zmieniać – weryfikuj na imigrasi.go.id lub w portalu Molina.

Dodatkowe koszty: pośrednicy, kurier, zdjęcia, płatności kartą

Pośrednicy mogą pobierać honoraria serwisowe (często 50–200 USD+ przy B211A). Dolicz ewentualne koszty zdjęć, kopii dokumentów, przesyłek (gdy wymagane) i opłat za płatność kartą w systemie online. Na lotnisku unikaj przewalutowania DCC – płać w IDR.

Kurs walut i jak tanio zapłacić za wizy Indonezja

Najtaniej zwykle wychodzą karty wielowalutowe/fintech z niskim spreadem. Jeśli płacisz online, wybieraj rozliczenie w IDR. Gotówkę wymieniaj w sprawdzonych kantorach w Indonezji; na lotnisku kurs bywa mniej korzystny.

Przedłużenie pobytu – jak wydłużyć wizę w Indonezji

Przedłużenie VoA/e-VOA do 60 dni: gdzie i jak

VoA/e-VOA można przedłużyć raz o 30 dni w dowolnym Kantor Imigrasi (urząd imigracyjny) przed upływem ważności. W niektórych lokalizacjach dostępna jest procedura online dla e-VOA. Standardowo składasz wniosek, oddajesz paszport do wglądu, opłacasz i odbierasz paszport ze stemplem po kilku dniach.

Przedłużenia B211A: liczba, terminy, dokumenty

B211A z reguły przedłużysz kilkukrotnie (najczęściej do 180 dni łącznie). Wymagane są: paszport, wniosek, dane sponsora, opłaty oraz czas na procedurę (zwykle 7–14 dni roboczych). Zaczynaj formalności co najmniej 10–14 dni przed końcem ważności.

Najczęstsze błędy przy przedłużaniu i jak ich uniknąć

• Zbyt późne złożenie wniosku – działaj z wyprzedzeniem.
• Brak biletu wyjazdowego – przygotuj elastyczną rezerwację na żądanie.
• Korzystanie z niesprawdzonych agentów – wybieraj rekomendowane biura.
• Niedostarczenie pełnych dokumentów sponsora (B211A) – uzgodnij listę przed startem.

Tranzyt przez Indonezję – wiza tranzytowa czy nie?

Tranzyt lotniczy: airside vs. zmiana terminala/lotniska

W przypadku międzynarodowego tranzytu airside (pozostajesz w strefie tranzytowej i nie odbierasz bagażu) wiza zwykle nie jest wymagana. Jeśli jednak musisz przejść imigrację (np. zmiana lotniska, wyjście po bagaż, tranzyt do lotu krajowego) – potrzebna będzie odpowiednia wiza (np. VoA/e-VOA).

Tranzyt morski i lądowy – dostępność VoA na przejściach

Na popularnych trasach morskich (np. z Singapuru do Batam/Bintan) VoA jest dostępna w portach. Przejścia lądowe są nieliczne; zawsze sprawdź, czy dane przejście obsługuje VoA dla Twojej narodowości.

Praktyczne wskazówki dla przesiadek w Dżakarcie i Denpasar

• Jakarta (CGK): większość lotów międzykontynentalnych obsługuje Terminal 3. Transfer międzynarodowy bywa wygodny, ale przy zmianie na lot krajowy potrzebna będzie wiza/wejście do kraju.
• Denpasar (DPS): w sezonie tworzą się kolejki do VoA i kontroli – e-VOA przyspiesza przejście.

Zasady i ograniczenia – czego nie wolno na wizie turystycznej

Praca, wolontariat, działalność komercyjna – co jest zabronione

Wiza turystyczna (VoA/e-VOA) nie uprawnia do pracy, płatnego wolontariatu, występów komercyjnych, prowadzenia działalności ani tworzenia treści zarobkowych wymagających zezwoleń (np. płatne sesje foto). Naruszenia skutkują deportacją i blacklistą.

Overstay w Indonezji – kary, deportacja, blacklist

Przekroczenie dozwolonego pobytu (overstay) to grzywna ok. Rp 1 000 000 za każdy dzień i ryzyko zatrzymania przy dłuższym naruszeniu. Ponowne wjazdy po overstay mogą być utrudnione. Zawsze przedłużaj wizę na czas lub opuść kraj przed terminem.

Kontrole imigracyjne, meldunek hotelowy, noszenie dokumentów

Hotele i legalne noclegi dokonują meldunku online. Noś przy sobie kopię paszportu i wizy (oryginał przechowuj bezpiecznie). Służby mogą przeprowadzać kontrole, zwłaszcza w regionach o zwiększonym nadzorze.

Sytuacje szczególne i wyjątki

Wjazd na Bali: opłata turystyczna/levy – kogo dotyczy i jak zapłacić

Od 2024 r. każdy zagraniczny turysta odwiedzający Bali uiszcza opłatę turystyczną (ok. Rp 150 000). Możesz zapłacić z wyprzedzeniem online (aplikacja/strona „Love Bali”) lub w wyznaczonych punktach po przylocie. Zachowaj potwierdzenie na wypadek kontroli.

Rejony wymagające dodatkowych pozwoleń (np. Papuia/Raja Ampat)

Niektóre obszary wymagają dodatkowych opłat lub zezwoleń, np. bilet/permit do Raja Ampat (park morski) czy ograniczenia w wybranych rejonach Papui. Przed wyjazdem zweryfikuj lokalne regulacje i wymogi ochrony środowiska.

Podróż z lekami, dronem, sprzętem foto – przepisy celne

• Leki: przewoź w oryginalnych opakowaniach z receptą/zaświadczeniem anglojęzycznym. Substancje kontrolowane podlegają ścisłym ograniczeniom.
• Drony: rekreacyjne loty są ograniczone (strefy zakazu, wysokość); komercyjne wymagają pozwoleń. Sprawdź przepisy lokalne (np. Bali).
• Sprzęt foto: sprzęt na użytek własny jest akceptowany; w wypadku sprzętu profesjonalnego rozważ ATA Carnet lub zgłoszenie czasowego wwiezienia.

Wizy Indonezja dla innych celów: biznes, studia, rodzina

Wiza biznesowa (spotkania, konferencje) – opcje i sponsor

Do krótkich wyjazdów biznesowych służy B211A (business) lub D212 (wielokrotnego wjazdu). Obie wymagają sponsora z Indonezji (firma/instytucja). Nie uprawniają do pracy zarobkowej – do tego potrzebny jest KITAS pracowniczy.

Wiza studencka i badawcza – wymagania, uczelnia jako sponsor

Dla studentów i badaczy właściwy jest KITAS studencki lub wizy wizytowe zależnie od programu. Sponsorem jest uczelnia/instytucja w Indonezji, która wydaje dokumenty zapraszające. Procedurę inicjuje się zwykle przed wyjazdem (VITAS → KITAS).

Wizy rodzinne i emeryckie (retirement) – podstawowe kryteria

Osoby łączące się z rodziną mogą ubiegać się o KITAS rodzinny (sponsor: małżonek/rodzic z prawem pobytu/obywatel Indonezji). Retirement KITAS jest dostępny dla osób zwykle 55+, które spełniają kryteria dochodowe, ubezpieczeniowe i mieszkaniowe (często z udziałem licencjonowanej agencji).

Gdzie złożyć wniosek o wizy Indonezja – adresy i kanały

Online: portal imigracyjny i konto użytkownika

Wnioski o e-VOA oraz wiele wiz (np. B211A) składa się online przez molinа.imigrasi.go.id. Po rejestracji i uzupełnieniu danych opłacasz wniosek, a decyzję otrzymujesz elektronicznie.

Ambasada Indonezji w Warszawie – kiedy potrzebna wizyta

Wizyta w ambasadzie bywa potrzebna w nietypowych sprawach (legalizacja, niektóre kategorie wiz, sprawy konsularne). Dane placówki:

• Adres: ul. Estońska 3 (Saska Kępa), 03-907 Warszawa
• Telefon: +48 22 617 51 79 (aktualne numery weryfikuj na stronie)
• E-mail: kbriwarsaw@kemlu.go.id
• WWW: https://kemlu.go.id/warsaw

Agenci i biura pośrednictwa – kiedy warto rozważyć

Przy dłuższych pobytach (B211A, KITAS) oraz gdy nie masz czasu na wizyty w urzędzie, warto rozważyć sprawdzonego pośrednika. Wybieraj podmioty z dobrą reputacją i czytelną umową – unikaj przedpłat bez potwierdzenia urzędowego.

Plan działania: jak zaplanować proces wizowy

Oś czasu: kiedy złożyć wniosek, kiedy kupić bilety

• 6–8 tygodni przed: zaplanuj trasę, sprawdź ważność paszportu, wymagania zdrowotne.
• 2–4 tygodnie przed: złóż wniosek o e-VOA (lub B211A, jeśli potrzebujesz dłużej).
• 1–2 tygodnie przed: wykup ubezpieczenie, wypełnij e-CD, opłać Bali levy (jeśli lecisz na Bali).
• Na 72–48 h przed: sprawdź rezerwacje, skany dokumentów offline, środki na karcie.

Checklist dokumentów przed wylotem

• Paszport (min. 6 miesięcy ważności) + kopie.
• e-VOA/VoA – potwierdzenie lub plan zakupu na lotnisku.
• Bilet wyjazdowy z Indonezji.
• Ubezpieczenie turystyczne.
• e-CD (kod QR), potwierdzenie Bali tourist levy (jeśli dotyczy).

Po przylocie: co sprawdzić na stemplu i wiza-run’y

Upewnij się, że stempel w paszporcie zawiera poprawną datę wjazdu i kategorię. Planując wiza-run (wyjazd i powrót po nową wizę), pamiętaj, że VoA/e-VOA to single entry; ponownie opłacisz wizę po powrocie. Rozważ dłuższą wizę (B211A), jeśli potrzebujesz ciągłości pobytu.

FAQ – najczęstsze pytania o wizy do Indonezji

Czy muszę mieć bilet wyjazdowy z Indonezji?

Tak, zazwyczaj tak. Linie lotnicze i imigracja mogą odmówić wejścia na pokład lub wjazdu bez biletu wyjazdowego w terminie ważności Twojej wizy/pobytu.

Czy dzieci potrzebują osobnej wizy i jakiej?

Tak. Każda osoba, w tym niemowlę, posiada własną wizę VoA/e-VOA lub inną stosowną do celu pobytu.

Czy mogę zmienić typ wizy już w Indonezji?

W pewnych przypadkach możliwa jest konwersja (np. z wizy wizytowej do KITAS), ale wymaga to spełnienia warunków i zwykle udziału sponsora. Wiele kategorii wciąż wymaga wyjazdu i aplikacji o VITAS poza krajem. Zawsze konsultuj się z imigracją lub zaufanym agentem.

Czy mogę wjechać na Bali tylko z e-VOA?

Tak. Na Bali wjedziesz zarówno z e-VOA, jak i kupując VoA na lotnisku. Niezależnie od wyboru, pamiętaj o opłacie turystycznej Bali.

Aktualizacje 2023–2025: co się zmieniło w wizach do Indonezji

Koniec ruchu bezwizowego dla wielu krajów i e-VOA

Po 2023 r. Indonezja utrzymała koniec powszechnego ruchu bezwizowego dla większości państw spoza ASEAN. Wprowadzono i rozwijano e-VOA jako główną, szybką ścieżkę dla turystów.

Nowe stawki opłat i kar za overstay; procedury online

Utrzymano opłatę Rp 500 000 za VoA/e-VOA i jej przedłużenie. Kara za overstay wynosi ok. Rp 1 000 000/dzień. Rozszerzono obsługę online (wnioski, niektóre przedłużenia).

Opłata turystyczna na Bali i cyfrowe deklaracje

W 2024 r. wdrożono Bali tourist levy oraz ucyfrowiono e-CD dla celnych deklaracji. To skraca kolejki, jeśli przygotujesz dokumenty wcześniej.

Przydatne linki i kontakty

Oficjalny portal e-VOA: molina.imigrasi.go.id

Wnioski o e-VOA i informacje: https://molina.imigrasi.go.id

Dyrekcja Generalna Imigracji: imigrasi.go.id

Komunikaty, taryfy, listy przejść granicznych: https://imigrasi.go.id

Ambasada Indonezji w Warszawie – adres, telefon, e-mail, www

Ambasada Republiki Indonezji
ul. Estońska 3, 03-907 Warszawa
Tel.: +48 22 617 51 79
E-mail: kbriwarsaw@kemlu.go.id
WWW: https://kemlu.go.id/warsaw
Zawsze weryfikuj aktualne godziny pracy i numery kontaktowe na stronie ambasady.

Polskie MSZ – „Polak za granicą” i alerty dla Indonezji

Aktualne ostrzeżenia i zalecenia: https://www.gov.pl/web/dyplomacja/polak-za-granica (wyszukaj „Indonezja”).

Wskazówki praktyczne dla turystów z Polski

Jak uniknąć odmowy wjazdu – najczęstsze powody i rozwiązania

• Brak biletu wyjazdowego – miej rezerwację w ciągu 30 dni (lub plan przedłużenia).
• Zbyt krótka ważność paszportu – sprawdź 6 miesięcy od dnia wjazdu.
• Niejasny cel pobytu – mów wprost: turystyka/odwiedziny; nie używaj sformułowań sugerujących pracę.
• Problemy z e-VOA – miej wydruk/plik offline i środki na karcie w razie konieczności zakupu VoA.

Ubezpieczenie, kopie dokumentów, bezpieczeństwo w podróży

Wybierz polisę obejmującą leczenie prywatne, ewakuację medyczną i sporty uprawiane na miejscu. Przechowuj kopie dokumentów w chmurze i offline. Korzystaj z oficjalnych taksówek/aplikacji, unikaj nieoznakowanych przewoźników.

Różnice między Bali, Jawą i innymi wyspami – praktyka wjazdowa

Na Bali spodziewaj się większych kolejek w sezonie i dodatkowej opłaty turystycznej. Na Jawie (Jakarta, Yogyakarta) procedury są sprawne, ale ruch bywa intensywny. Na mniejszych wyspach (np. Lombok, Flores) zweryfikuj godziny pracy urzędów i dostępność VoA w portach, jeśli planujesz rejsy między wyspami.